УХУД ДЖЕНКИНДЕН АЛЫНАДЖАКЪ ДЕРСЛЕР

 Дженкнинъ башында мусульманлар заферни къазангъан эдилер, даа сонъра не ичюн магълюбиетке огърадылар?

Бу дженктен мусульманлар ичюн алынаджакъ муим дерслер бар; Буюклернинъ сёзюни динълемемек, башларына сечильген реберлерге итаатсызлыкъ этмек, чокъ мукъаддес бир вазифе олгъан невбетни ташлап, шахсий менфаат артындан чапмакъ, бир ордунынъ дженкте енъильмесине себеп олур ве бундан ялынъыз бу хатаны япкъанлар дегиль, бутюн миллет зарар корер.

Ухуд дженкинде де бойле олды. Вадийге ерлештирильген окъчу бирлигининъ Пейгъамбиримиз -саллаллаху алейхи ве селлем-нинъ эмирине итаат этмемеси ве невбет ерини ташлап, гъанимет топламагъа башламасы, Ислям ордусынынъ енъильмесине ве мусульманларнынъ фелякетке огърамасына себеп олды.

Бу тарихий адиседе бутюн мусульманлар ичюн чокътан-чокъ дерслер бар.

ИСЛЯМ АХЛЯКЪЫНА УЙГЪУН БИР ШЕКИЛЬДЕ ЯШАГЪАН МУСУЛЬМАННЫНЪ ХУСУСИЕТЛЕРИ

Яхшы бир мусульман: 

1. Иманнынъ шартларына шубесиз оларакъ инаныр ве бу инамыны тилинен айтыр.

2. Ибадетлерини Аллахнынъ эмир эткени ве Пейгъамберимизнинъ косьтергени киби япар.

3. Динимизнинъ ясакълагъан (ички, къумар, хырсызлыкъ ве ялан киби) шейлерден сакъыныр. Пейгъамберимиз Хазрети Мухаммед -саллаллаху алейхи ве селлем- шойле буюра: «Яландан сакъынынъыз. Шубесиз о зулумдыр. Экисини де япкъан-джехеннемлидир». Муслим, Бирр, 103.

4. Ялан айтмаз, ялан шейге шаатлыкъ япмаз, ялан ерге емин этмез, кимсенинъ артындан лаф этмез.

5. Не къолунен, не де тилинен ич кимсенинъ джаныны агъыртмаз. Пейгъамберимиз Хазрети Мухаммед -саллаллаху алейхи ве селлем- шойле буюра: «Аллахкъа ве ахырет кунюне инангъан я хайырлы шей сёйлесин, я да суссун».  Бухари, Адабин, 31,85.

Намазнынъ эдеплери

1. Намазда аякъта экен седжде этеджеги ерге бакъмакъ;

2. Рукуда аякъларынынъ узерине бакъмакъ ;

3. Отургъанда къучагъына бакъмакъ;

4. Седждеде бурнунынъ эки тарафына бакъмакъ;

5. Селям бергенде омузларгъа бакъмакъ.

ТЕВЕККЮЛЬ

Тевеккуль – эр къайсы бир иш ичюн бутюн кучюмизнен чалышып, къолумыздан кельгенини япкъан сонъ нетиджени Аллахтан беклемектир.

Буны бир мисальнен анълатайыкъ:

 Тарласындан яхшы махсулат алмакъ истеген бир чифтчи, башта бир тарланы гузель этип сюрюр ве урлукъны сачар, кубресини атар, керек олса суварыр. Экинни зарарлы къуртлардан сакъламасы ичюн эр тюрлю тедбирни де алыр. Къалгъаныны исе Аллахкъа ташлар. Аллахкъа ишаныр. Чюнки чифтчи къолундан кельгенини япты. Артыкъ экинннинъ осьмеси ве махсул бермеси ичюн Аллахкъа ишанып, нетиджени Ондан беклемеси керек. Керчек тевеккюль бу.

УХУД ДЖЕНКИ ВЕ НЕТИДЖЕЛЕРИ (Х.3/М.625)

 Мектюпте бильдирильгенине коре, душман ордусынынъ Ухуд дагъына къадар келип, бу ерде къараргях къургъаны анълашыла. Бунынъ узерине, Пейгъамберимиз -саллаллаху алейхи ве селлем- асхабынен вазиетни муакеме япа ве 1000 адамлыкъ бир къуветнен душман ордусынынъ ерлешген Ухуд дагъына догъру арекет эте. Ёлда 300 мунафыкъ ордудан айрылып, арткъа къайта ве бойлеликле, мусульманларнынъ сайысы 700 адам къала.

Мусульманлар душман булунгъан ерге келелер. Ухуд дагъынынъ обир тарафына ерлешелер ве дженкке азырланып башлайлар. Ислям ордусынынъ сол тарафында бир вадий бар эди. Бу ерден япылмасы мумкюн олгъан душман уджюмине мани олмакъ макъсадынен Пейгъамберимиз -саллаллаху алейхи ве селлем- бу ерге 50 адамлыкъ окъчу бирлигини ерлештире ве оларгъа шу эмирни бере: «Душман истер зафер къазансын, истер енъилсин, менден эмир алмагъанджа бу ерден асла айрылманъыз. Душман атлылары кельсе‚ оларгъа окъ атынъыз».

Козьлерни яшландыргъан бир манзара…

Мусульманларнен Бизанслылар арасында япылгъан Ермук дженкине иштирак эткен Хузейфетуль-Адеви анълата:

Дженк биткен сонъ эмджемнинъ огълуны дженк мейданында арамагъа башладым. Оны агъыр яралангъан вазиетте таптым. Онъа азджыкъ сув берейим, дедим. Энди сув ичиреджегим вакъытта янында башкъа бир яралынынъ сеси эшитильди. Эмджемнинъ огълу сувны ичмеди, эвеля сесленген яралыгъа алып кет деп ишарет этти. Мен де сувны онъа алып кеттим, бакъсам, Хасан огълу Хишам. Онъа ичиреджегим вакъытта башкъа тарафтан бир башкъа яралынынъ сеси эшитильди. Хишам да сувны ичмеди, башкъа яралыгъа алып кет деп ишарет этти, мен де сувны онъа алып кеттим. Бакъсам, о энди рухуны теслим эткен. Кене Хишамнынъ янына къайттым, о да ольген. Ич олмаса эмджемнинъ огълуна ичирейим деп, янына чаптым, келип бакъсам о да ольген. Бойлеликнен ич бирисине сув ичирмек насип олмады…

КЪАМЕТ

Аллаху экбер Аллаху экбер
Аллаху экбер Аллаху экбер

Эшхеду эн ля иляхе иллаллах
Эшхеду эн ля иляхе иллаллах

Эшхеду энне Мухаммеден Расулюллах
Эшхеду энне Мухаммеден Расулюллах

 Хаййа ’алес-салях, Хаййа ’алес-салях

Хаййа ’алель-фелях, Хаййа ’алель-фелях

Къад къамети’с-салях
Къад къамети’с-салях

Аллаху экбер, Аллаху экбер

Ля иляхе илляллах

 Къаметнинъ манасы:

ЭДЖЕЛЬ

Инсанны ёкътан бар эткен, яшаткъан Аллах, инсаннынъ не къадар яшайджагъыны да такъдир эткендир. Омюр, инсаннынъ догъмасындан олюмине къадар кечкен сынъырлы вакъыттыр. Эджель - омюрнинъ, дюнья аятынынъ биткени вакъыттыр.

Эр кеснинъ не къадар яшайджагъы, не вакъыт, къайда ве насыл оледжегини Аллах такъдир эткен. Олюм себеплери не олса олсун, эджель бирдир, денъишмез. Эджель деп айтылгъан тайинленген вакъыт кельгенде инсан олюр. Эджельнинъ денъишмейджегини юдже Аллах Къуран-ы Керимде шойле бильдире:

УХУД ДЖЕНКИНИНЪ СЕБЕПЛЕРИ

Мушриклернинъ Бедир дженкинде магълюбиетке огърамалары меккелилер арасында буюк кедер догъура ве мушриклер матем тутмагъа башлайлар. Пегъамберимиз -саллаллаху алейхи ве селлем-ге энъ чокъ душманлыкъ япкъанлардан Эбу Лехеб бу кедернинъ тесири нетиджесинде оле.

Мушриклер, Бедирдеки агъыр магълюбиетнинъ интикъамыны алмакъ ичюн 3000 адамдан ибарет бир орду азырлайлар. Бедир дженкинде якъынлары ольдюрильген бир чокъ къадын да ордугъа къошула. Эбу Суфьян башчылыгъындаки бу орду, Меккеден арекет этип, Мединеге якъын бир месафеде булунгъан Ухуд дагъынынъ янында токътай.

АЙВАНЛАРГЪА НИСБЕТЕН ВАЗИФЕЛЕРИМИЗ

 Динимиз айванларгъа нисбетен яхшы давранмакъны эмир эте. Айванларны къыйнамамакъ, оларгъа яхшы бакъмакъ ве мерхамет косьтермек ахлякъий бир вазифедир.

Бир мышыкъкъа мерхаметсизлик япкъан къадын акъкъында Пейгъамбер Эфендимиз -саллаллаху алейхи ве селлем- шу хаберни бере:
«Бир къадын олюнджеге къадар бир мышыкъны апс этип къапагъаны ичюн азап этильди ве джехеннемге кирди. Айванны апс эткени вакъыт онъа бр шей ашатмады, ичирмеди, ердеки боджеклерни ашамасына биле изин ве имкян бермеди».

ЭЗАН

Аллаху экбер Аллаху экбер
Аллаху экбер Аллаху экбер

Эшхеду эн ля иляхе иллаллах
Эшхеду эн ля иляхе иллаллах

Эшхеду энне Мухаммеден Расулюллах
Эшхеду энне Мухаммеден Расулюллах

Хаййа ’алес-салях,
Хаййа ’алес-салях

Хаййа ’алель-фелях,
Хаййа ’алель-фелях

 Эссаляту хайру’м-минен-невм52
Эссаляту хайру’м-минен-невм

Аллаху экбер, Аллаху экбер

Ля иляхе илляллах

Эзаннынъ манасы: 

РЫЗКЪ

Джанлыларнынъ ашап-ичкен ве файдлангъан шейлерге рызкъ дейиле. Бутюн джанлы варлыкъларнынъ рызкъыны берген Аллахтыр. Юдже Аллах шойле буюра:

«Ер юзюнде яшагъан бутюн джанлыларнынъ рызкъы анджакъ Аллахкъа аиттир.» Худ суреси, 6.

Аллах эр кеснинъ рызкъыны такъдир этти, бельгиледи. Анджакъ рызкъыны къыдырып тапмакъ инсаннынъ ишидир. Инсаннынъ вазифеси, рызкъыны Аллахнынъ эмирине уйгъун оларакъ хелял ёлларнен къазанмакъ. Инсан рызкъыны насыл истесе, Аллах да о шекильде бере. Рызкъыны къазангъанда ирадесини феналыкъ ичюн къуллангъан ве харам ашагъан бунынъ джезасыны кореджек.

БЕДИР ДЖЕНКИ ВЕ НЕТИДЖЕЛЕРИ (Х.2/М.624)

Мушриклер, аскер сайысы ве силя бакъымындан мусульманлардан чокъ устюн эдилер. Бу себептен, дженкте зафер къазанаджакъларына эмин эдилер. Олар мусульманларнынъ маневий кучюни эсапкъа алмагъан эдилер. Бу ерде хакъ иле батыл, иман иле куфюр чарпышаджакъ эди. Ислямнынъ келеджеги де бу дженкнинъ нетиджесине багълы эди.

Эртеси куню саба эки орду къаршы къаршыгъа келе ве дженк башлана. Иште, о вакъыт Пейгъамберимиз -саллаллаху алейхи ве селлем- эллерини котерип: "Я Рабби! Манъа ваде эткенинъ ярдымны бугунь бер" -деп дуа эте. Даа сонъра седжде япып Юдже Аллахкъа шойле ялвара: «Я Рабби! Бу бир авуч мусульман бугунь ёкъ олса, ер юзюнде санъа ибадет этеджек кимсе къалмайджакъ..!»

ИНСАНЛАРГЪА НИСБЕТЕН АХЛЯКЪИЙ ВАЗИФЕЛЕРИМИЗ

 1. Ич бир кимсеге зарар бермемек. 
Инсанларнынъ джанына, малына, эвине, урриетине, намус ве шерефине теджавуз япмакъ ясакъ. Булар инсанларнынъ токъунылмаз хакълары. Мусульман – башкъаларнынъ хакъкъына сайгъы косьтермеси, инсанларгъа зарар береджек эр тюрлю иш ве арекеттен сакъынмасы лязым. Керчек мусульман олмакънынъ бир шарты да будыр. Пейгъамберимиз -саллаллаху алейхи ве селлем- шойле буюра: «Мусульман – инсанларгъа элинен ве тилинен зарар кетирмеген кимседир» (яни элинен я да тилинен башкъаларгъа зарар бермек мусульмангъа ярашмаз). Бухари, Иман, 4, 5

2. Башкъаларына ярдым этмек. 
Инсанларгъа татлы сёзлю ве кулер юзлю олмакъ, фукъарелерге ярдым этмек, ёкъсулларнынъ ихтияджларыны къаршыламакъ, кимсесизлерни къорчаламакъ, йыкъылгъан кимсенинъ турмасына ярдым этмек, ёлуны джойгъанларгъа ёл косьтермек динимизнинъ эмри, яхшы ахлякълы олмакъ ичюн керек олгъан шейлер. Пейгъамберимиз -саллаллаху алейхи ве селлем- шойле буюра: «Биз анджакъ бизге яхшы мунасебетте олгъанларгъа яхшы мунасебетте оладжакъмыз, ве бизге яманлыкъ япкъангъа да яманлыкъ япаджакъмыз» деген акъылсыз инсанларгъа бенъземенъиз. Аксине, яхшылыкъкъа яхшылыкънен джевап беринъиз ве сизге яманлыкъ япсалар биле яманлыкънен джевап бермейип, сабр этинъиз». Бухари, Иман, 31.

НАМАЗНЫНЪ СУННЕТЛЕРИ

1. Эр намазны башлагъанда алынгъан ильк текбирде, витир намазынынъ къунут текбиринде ве байрам намазларынынъ къошма текбирлери сырасында къолларны котермек. (Эркеклер, эллерининъ баш пармагъыны къулакъ йымшагъына тиеджек шекильде; Къдынлар исе пармакъ уджлары омузлары юксеклигине етеджек шекильде къолларыны котерирлер.)

 2. Беш вакъыт намазнен джума намазы ичюн эзан окъумакъ ве къамет кетирмек. Къадынлар ичюн эзан ве къамет окъумакъ суннет дегиль.

3. «Субханеке» дуасыны окъумакъ.

КЪАДЕР ВЕ КЪАЗАГЪА ИНАНМАКЪНЫНЪ ФАЙДАЛАРЫ

Къадерге инангъан инсан кяинатта эр шейнинъ Аллахнынъ такъдири ве яратмасынен мейдангъа кельгенини, анджакъ кендисине де бир сайлав сербестлиги ве япмакъ кучю берильгенини билир. Бу имангъа саип олгъан бир инсан, аятта зафер къазанмакъ ичюн бутюн кучюнен чалышыр, ич бир шейден къачмаз. Чюнки инсан, ирадесини ве кучюни бир ишни япмагъа ёнельтсе, о ишни Аллахнынъ яратаджагъына ве кене Аллах ярдымынен мувафакъиетке иришмесине инаныр.

БЕДИР ДЖЕНКИНИНЪ СЕБЕПЛЕРИ

Пейгъамберимиз -саллаллаху алейхи ве селлем-, мухаджирлернен Мединеге ерлешкенден сонъ да, меккели мушриклер душманлыкъларындан вазгечмедилер. Медине якъынларына къадар келип мусульманларнынъ девелерини алып кете эдилер. Мушриклер‚ мунафыкъларнынъ ёлбашчысы олгъан Абдуллах бин Убейге хабер ёллап, Мухаммед -саллаллаху алейхи ве селлем-ни ольдюрмесини я да Мединеден чыкъармасыны истейлер. Эгер буны япмаса, Мединеге уджюм этеджеклерини бильдирелер. Дигер тарафтан мусульманларнен япыладжакъ бир дженкке азырлыкъ ичюн буюк тиджарет керваныны Шамгъа ёллайлар.

ШЕИТЛИК ВЕ ГЪАЗИЛИК

 Аллах ёлунда, дин, ветан ичюн эляк олгъанларгъа «шеит», сагъ къалгъанларгъа да «гъази» деп айтыла.

Юдже Аллах Къуран-ы Керимде: «Аллах ёлунда ольдюрильгенлерге олюлер деменъиз. Олар олю дегиль тиридирлер, амма сиз фаркъында дегильсинъиз» (Бакъара с.154) деп буюргъан ве шеитлернинъ ольмегенини анълаткъан.

 Олюлернинъ энъ гузели ве энъ шерефлиси шеит оларакъ ольмек. Севгили Пейгъамберимиз: «Сизден биринъиз, къарынджа тишлегени вакъыт не къадар аджы дуйса, шеит олгъан адам да олюм аджысыны анджакъ о къадар дуя» (Тирмизи), - деп буюра. Шеитлик гуняхларнынъ багъышланмасына себеп олгъан чокъ саваплы бир амель. Бу мевзуда Пейгъамберимиз шойле буюра: «Шеитнинъ къул борджундан башкъа бутюн гуняхларыны Аллах багъышлай». Муслим.  Мусульманлар «Ольсем шеит, къалсам гъази» инамынен тарихте буюк заферлер къазангъанлар.

НАМАЗНЫНЪ ВАДЖИПЛЕРИ

 1. Намазны «Аллаху Экбер» ибаресинен башламакъ.

2. Фарз намазларнынъ ильк эки рекятында, нафиле намазларнынъ эр рекятында Фатиха суресини окъумакъ.

3. Фарз намазларнынъ ильк эки рекятында, витир ве нафиле намазларнынъ эр рекятында Фатихадан сонъ суре я да ает окъумакъ.

 4. Фатиханы суреден эвель окъумакъ.

ИНСАН УЗЕРИНДЕКИ МЕСУЛИЕТ

 Инсаннынъ япкъан ишлери эки къысымгъа болюне.

 Биринджиси, озь истеги тышында Аллахнынъ яратмасынен олгъан ишлер. Бир хасталыкъ себебинден къолунынъ къалтырамасы, юрегининъ чалышмасы, боюнынъ къыскъа я да узун олмасы. Булар догърудан догъру Аллахнынъ тилемеси ве яратмасынен мейдангъа кельгени ичюн инсан бу ишлерден месуль дегиль.

ПЕЙГЪАМБЕР МЕКТЕБИ ВЕ АСХАБ-Ы СУФФА

Месджид-и Небевийнинъ бир тарафында устю къапалы оларакъ япылгъан ерге Суффа, бу ерде яшагъанларгъа да Асхаб-ы Суффа ады берильди.

Бу ерде яшамагъа эви олмагъан факъирлер ве кимсесизлер къала эдилер. Бу инсанлар иш тапкъанлары вакъыт чалышып кечине эдилер. Иш тапып оламагъанларында да Пейгъамберимиз -саллаллаху алейхи ве селлем- ве асхабынынъ зенгинлери тарафындан ихтияджлары къаршылана эди. Бу группадан эвленгенлер айры бир эвге кочип, янъы бир юва къура эдилер.

БИР БАБА НАСИАТЫ

Акъыллы бир къарт олюми якълашкъанда балаларыны янына чагъырып, бирер чубукъ алып кельмелерини истей. Балалар бабасынынъ эмрини ерине кетирелер. Къарт о чубукъларны топ этип багълай. Сонъра топ чубукъларны буюк огълуна узата ве оларны сындырмасыны истей. Огълу не къадар тырышса да бир арада олгъан чубукъларны сындырып оламай. Ихтияр баба чубукъларны сырасынен бутюн огъланларына бере, ама олар да сындырып оламайлар.

НАМАЗНЫНЪ ФАРЗЛАРЫ

 Намазнынъ фарзлары он экидир. Булардан алтысы намазнынъ тышында олып, оларгъа «намазнынъ шартлары» дейилир. Къалгъан алтысы да намазнынъ ичиндедир. Буларгъа да «намазнынъ рукюнлери» дейилир.

Намазнынъ сахих (кечерли) олувы ичюн он эки фарзнынъ эписи эксиксиз оларакъ ерине кетирильмели.

1. Намазнынъ шартлары: 

а. Хадестен* тахарет 

Хадес деп айтылгъан маневий кирни (абдестсизликни) кеттиртмек ичюн абдест алмакъ я да керекли алларда гъусуль япмакътыр.